Stopa, kolano, biodro - przyczyny bólu i metody zapobiegania

1. Wstęp

Stopa to najbardziej zróżnicowana ewolucyjnie część ludzkiego ciała. Jest podstawą szkieletu i układu lokomocyjnego. Dysfunkcje w obrębie stopy istotnie wpływają na biomechanikę całego ciała. Obecnie problemów w obrębie tej części ciała jest bardzo dużo. Dawniej ludzie mieli zdrowe stopy, bez nadmiernego wysklepienia czy wypłaszczenia. Nasi przodkowie chodzili więcej boso, po trawie, po piasku – więc stopa pracowała naturalnie we wszystkich kierunkach. Teraz więcej poruszamy się po twardym podłożu i w twardym obuwiu, co z punktu biomechanicznego jest dla nas niekorzystne. W konsekwencji złego ustawienia stopy (najczęściej stopa ustawiona jest na wewnętrznej krawędzi, a pięta w koślawości) źle ustawiamy piszczel, kolano, biodro, miednicę i cały kręgosłup. Dlatego złe ustawienie stopy rzutuje na problemy z całym ciałem.

„Ludzka stopa jest machiną o mistrzowskiej konstrukcji oraz dziełem sztuki” – Leonardo da Vinci

2. Anatomia

Jak zbudowana jest stopa? Dzielimy ją na 3 podstawowe części: tyłostopie, śródstopie i przodostopie. Łącznie w stopie mamy 26 kości.
Tyłostopie – kość piętowa i skokowa
Stęp (śródstopie) – kość łódkowa, sześcienna, 3 kości klinowate (boczna, środkowa, przyśrodkowa)
Przodostopie – kości śródstopia (5), palce składające się z 3 paliczków (jedynie paluch z dwóch)

W stopie wyróżniamy wiele więzadeł i mięśni: mięśnie krótkie i długie stopy. Mięśnie krótkie stopy odpowiadają za stabilizację podczas uderzania stopy o podłoże i odbicie, absorpcję uderzeń podczas chodu i magazynowanie energii podczas przetoczenia stopy. Mięśnie długie stopy, z których ważną rolę odgrywają piszczelowy tylny oraz strzałkowe długi i krótki, odpowiadają za prawidłowe wysklepienie stopy.

3. Biomechanika

Prawidłowo ustawiona stopa to stopa na 3 punktach podparcia, czyli głowie pierwszej kości śródstopia (pod paluchem), głowie piątej kości śródstopia (pod piątym palcem) i pięcie. W ten sposób ustawiona stopa powinna mieć uwydatniony łuk poprzeczny oraz podłużny boczny i przyśrodkowy.

4. Podstawowe zaburzenia i deformacje w obrębie stopy

I. Skręcenie stawu skokowego
Jest to uraz skrętny stopy, przy którym następuje zerwanie więzadeł (najczęściej więzadła skokowo-strzałkowego przedniego i więzadła strzałkowo-piętowego). Do skręcenia stawu skokowego najczęściej dochodzi podczas nagłego przywiedzenia, zgięcia podeszwowego oraz odwrócenia stopy – uraz skrętny z boku, czyli podczas biegu, zeskoku czy poruszania się po nierównym podłożu.

II. Płaskostopie
Wyróżniamy płaskostopie podłużne i poprzeczne. Wada jest często związana z nieprawidłowym funkcjonowaniem aparatu mięśniowo-więzadłowego. Płaskostopie podłużne jest wynikiem obniżenie łuku przyśrodkowego, a poprzeczne – łuku poprzecznego. Najczęstszą przyczyną płaskostopia nabytego u dorosłych jest dysfunkcja ścięgna piszczelowego tylnego. Przy płaskostopiu podłużnym tyłostopie ucieka do środka (stopa szpotawa) lub na zewnątrz (stopa koślawa).

III. Stopa płasko – koślawa
Stopa charakteryzuje się utrwalonym obniżeniem lub zanikiem łuku podłużnego i poprzecznego stopy, koślawością tyłostopia, odwiedzeniem przodostopia oraz skróceniem ścięgna Achillesa. Początkowo choroba przebiega bezboleśnie, jednak w miarę upływu czasu rozwijają się zmiany zwyrodnieniowe w obrębie układu kostno-stawowego i pojawiają się związane z tym dolegliwości bólowe. Stopy płasko koślawe wymagają leczenia, które obejmuje kinezyterapię, ortezy, odpowiednio wyprofilowane obuwie oraz fizykoterapię. Osoba z tą wadą zdziera podeszwę po stronie wewnętrznej.

IV. Paluch koślawy (hallux valgus)
Bolesna deformacja przodostopia, która charakteryzuje się podchyleniem osi pierwszej kości śródstopia oraz bocznym odchyleniem osi palucha. Przyczynami zniekształcenia są zarówno predyspozycje genetyczne, jak również noszenie nieprawidłowego obuwia. Większe predyspozycje do koślawości palucha wykazują kobiety – noszenie butów na wysokim obcasie z ostro zakończonym przodem wywiera nieprawidłowy nacisk na paluch. Następujące przemieszczenie się palucha w stronę przyśrodkową powoduje powstanie charakterystycznej wyniosłości. Optymalne obuwie dla osób z koślawością palucha powinno mieć miękką podeszwę i obszerne wnętrze, którego kształt odpowiada poszerzonemu przodostopiu.